MS en voeding: de kracht van het mediterrane dieet
“Dit dieet is al voor de zesde keer op rij verkozen tot het beste ter wereld”, zo luidde de titel van een recent artikel uit Het Nieuwsblad. Dit artikel beschreef de bevindingen van het jaarlijkse US News & World Report dat het mediterrane dieet jaar na jaar opnieuw verkiest als beste ter wereld (1). In dit artikel leg ik uit wat het mediterrane dieet precies is en hoe het voordelen kan bieden, ook voor mensen met MS.
Wat is het mediterrane dieet?
Het mediterrane dieet is geïnspireerd op de traditionele eetgewoonten van landen rondom de Middellandse Zee, zoals Griekenland, Italië en Spanje. Er zijn talloze artikelen gepubliceerd over de gezondheidsvoordelen die aan dit dieet worden toegeschreven (2, 3). Het mediterrane dieet bestaat uit verse groenten en fruit, die een bron vormen van essentiële vitaminen, mineralen en vezels. Daarnaast nemen volle granen, zoals volkorenbrood en pasta, een belangrijke plaats in binnen de dagelijkse maaltijden. Vis en gevogelte spelen een belangrijke rol als bron van respectievelijk omega-3-vetzuren en eiwitten. De consumptie van rood vlees wordt best gematigd. Noten, zaden en olijfolie, als voornaamste bron van vet in dit dieet, dragen bij aan de inname van gezonde vetten.
Hoewel zuivelproducten en rode wijn zijn toegestaan, wordt er aangeraden om deze met mate te consumeren. Suikerrijke producten en bewerkt vlees die in de Vlaamse voedingsdriehoek zelfs buiten de driehoek als een aparte categorie worden weergegeven, dragen niet bij aan een gezonde levensstijl en worden daarom best niet of zo weinig mogelijk geconsumeerd (3, 4).
De gezondheidsvoordelen van het mediterrane dieet
Talloze studies suggereren dat dit dieet de cardiovasculaire gezondheid verhoogt. Onderzoek toont aan dat de kans op een hartinfarct en andere ziekten als gevolg van (slag-)aderverkalking, verminderd wordt (5, 6). Lagere cholesterol levels als gevolg van het dieet, leiden – naast een verhoogde cardiovasculaire gezondheid – ook tot een verlaagde kans op diabetes type 2 (7, 8).Tevens verkleint het mediterraan dieet het risico op het krijgen van neurologische aandoeningen en wordt het verloop ervan gunstiger (2).
Het verband tussen een mediterraan dieet en multiple sclerose
In 2020 werden wereldwijd 2,8 miljoen gevallen van multiple sclerose (MS) gerapporteerd. De hoogste prevalentie werd waargenomen in Europa, met 142 gevallen per 100.000 inwoners. In tegenstelling tot de rest van Europa, noteerden de mediterrane landen een aanzienlijk lagere prevalentie van slechts 33 gevallen per 100.000 inwoners. Daar staat tegenover dat deze mediterrane landen sinds 2013 een toename in MS-patiënten kennen van 9%, een trend die waarschijnlijk kan worden toegeschreven aan de verwestering van de samenleving en het daarmee samengaande voedingspatroon. Deze verwestering resulteert in een hogere prevalentie in Europa en Noord-Amerika, terwijl continenten zoals Afrika, waar het westerse dieet minder prominent aanwezig is, de laagste aantallen gevallen kennen (hoewel de beperkte gezondheidszorg en daardoor het uitblijven van veel diagnoses hier ook een rol spelen) (9).
Deze cijfers suggereren dat een gezond dieet mogelijks een cruciale rol speelt in het verlagen van het risico op MS (9). Onze samenleving kende de voorbije decennia een verandering in eetgewoonten, met een toename in de consumptie van verzadigde vetten, zout en bewerkte producten, en een afname van vezelinname (10).Deze verschuiving naar een meer westers dieet houdt verband met de wereldwijde toename van MS, aangezien diermodellen laten zien dat zout en verzadigde vetten ontstekingsbevorderend zijn en het ontstaan en progressie van MS kunnen versnellen (11).
Er is hoop
Gelukkig is er nog hoop voor degenen die op dit moment een westers dieet volgen. Recente studies tonen aan dat een verhoogde toewijding aan het mediterraan dieet leidt tot een vermindering van de MS-symptomen, waaronder depressie, angst, stress, slaapstoornissen, cognitieve problemen en fysieke inactiviteit. Hoewel de bevindingen veelbelovend zijn, rekruteerde de studie uitsluitend deelnemers uit Griekenland en is deze dus mogelijks niet representatief voor de gehele bevolking. Verder was de studie gebaseerd op subjectieve vragenlijsten, waarbij er een kans bestaat dat er nog andere, onbekende factoren (confounding factoren) een rol hebben gespeeld (12). Echter een andere studie met hetzelfde onderzoeksdoel toonde gelijkaardige resultaten aan. Ondanks dat de patiënten allemaal uit één behandelingscentrum gekozen waren, gebruikten de onderzoekers naast vragenlijsten ook objectieve metingen van de cognitieve en fysieke capaciteiten van de patiënten. Zij zagen hierbij het sterkste verband tussen toewijding aan het dieet en verbetering in symptomen in patiënten met progressieve MS en een lang ziekteverloop (13).
“In tegenstelling tot de rest van Europa, noteerden de mediterrane landen een aanzienlijk lagere prevalentie van slechts 33 gevallen per 100.000 inwoners. Daar staat tegenover dat deze mediterrane landen sinds 2013 een toename in MS-patiënten kennen van 9%, een trend die waarschijnlijk kan worden toegeschreven aan de verwestering van de samenleving en het daarmee samengaande voedingspatroon.”
Het gaat om het totaal
Onderzoekers concludeerden dat deze gunstige effecten niet worden toegeschreven aan één specifieke voedingsgroep of -stof, maar aan de combinatie van ontstekingsremmende en antioxiderende eigenschappen van het dieet als geheel (14). Verder heeft het mediterrane dieet ook een positieve invloed op de darmflora, wat bijdraagt aan een gezondere balans van bacteriën. Deze goede bacteriën zorgen voor de productie van gezonde, vaak ontstekingsremmende metabolieten uit onze voeding (15). Voorbeelden van ontstekingsremmende, antioxidante voedingsstoffen zijn onverzadigde vetten, eiwitten, vitamines, mineralen en polyfenolen, afkomstig van onder andere groenten, fruit en vis (16, 17). Hierdoor draagt het dieet bij aan het creëren van een herstelbevorderende omgeving op plaatsen waar het hersenweefsel beschadigd is. Een specifiek voorbeeld dat aantoont dat de positieve effecten van het dieet niet worden toegeschreven aan één bepaalde voedingsstof of -groep is de hoge consumptie van vis. Vette vis bevat veel vitamine D en omega-3 vetzuren, componenten die in verband zijn gebracht met een verlaagd risico op MS. Onderzoek wijst namelijk uit dat het verhogen van de inname van vette vis en het gebruik van omega-3 supplementen de levenskwaliteit van MS-patiënten verbetert, met een vermindering van 60% in het aantal terugvallen (20). Desondanks vond een andere studie geen verschil in de progressie van de ziekte na behandeling met omega-3 supplementen in vergelijking met een placebo (21). Dit bevestigt dat – hoewel omega-3 vetzuren uit vis mogelijk positieve effecten hebben – ze slechts een deel uitmaken van een uitgebreid spectrum aan voedingsstoffen die gezamenlijk de voordelen van het dieet bieden, maar afzonderlijk vaak maar een beperkt effect hebben. Bovendien worden dergelijke studies vaak uitgevoerd in kleine groepen, wat de mogelijkheid op confounding factoren vergroot.
Hoewel we slechts enkele factoren van het mediterrane dieet en hun positieve rol hebben besproken, is het belangrijk te benadrukken dat er nog talloze andere stoffen zijn die deel uit maken van dit dieet en een gunstige invloed kunnen hebben op het ziekteverloop van MS (22).
Samenvatting
Samenvattend lijkt het mediterrane dieet, door zijn antioxidatieve en ontstekingsremmende eigenschappen, niet alleen de symptomen van MS te kunnen onderdrukken, maar ook een algemeen positieve invloed te hebben op de gezondheid. Deze voordelen zijn het resultaat van de synergie tussen de verschillende componenten van het dieet. Deze eigenschappen kunnen niet worden toegewezen aan één bepaalde voedingscategorie, maar aan de combinatie van het volledige dieet. Indien je meer wilt weten over specifieke onderdelen van het dieet kan je ook de artikelen “Volkoren graanproducten”, “Vitamine D”, “Plantensterolen” en “Omega-3 vetzuren” lezen, die deel uitmaken van het mediterrane dieet.
