Slaap
Multiple sclerosis en slaap
Een goede nachtrust speelt een essentiële rol in de algemene gezondheid. Helaas hebben veel mensen met Multiple Sclerose (MS) een verstoorde nachtrust1,2. Ondanks het feit dat meer dan 70% van de MS patiënten slaapstoornissen ondervindt, wordt dit probleem onvoldoende erkend3. Mogelijke oorzaken van de slaapstoornissen zijn een tekort aan vitamine D, nevenwerkingen van de medicatie tegen MS, oververmoeidheid, stress en depressie6.
Het gevolg van slecht slapen
Een gebrekkige slaapkwaliteit bij mensen met MS kan leiden tot slaperigheid overdag, een verstoorde cognitie, gemoedschommelingen en gedragsveranderingen. De relaties tussen de patiënt en zijn/haar familie, vrienden en zorgverleners kunnen hieronder lijden4. Bovendien verhogen slaapstoornissen het risico op aandoeningen zoals hart- en vaatziektes, obesitas en diabetes, en verergeren ze de prognose van MS5.
Over de biologische klok
Daarnaast kan een chronisch tekort aan een goede slaapkwaliteit de werking van onze interne biologische klok verstoren. Deze biologische klok is cruciaal voor een goede werking van ons lichaam. Wetenschappelijke studies hebben veranderingen in de expressie van genen waargenomen die in verband worden gebracht met de biologische klok en die gelinkt worden aan een verhoogd risico op MS7. Naast het controleren van onze slaap- en waakpatronen, reguleert de biologische klok ook onze hormoonhuishouding, gedrag, geheugen, metabolisme en het immuunsysteem8. Verstoringen in het immuunsysteem kunnen de symptomen van MS verergeren en de progressie van de ziekte versnellen.
Een veranderde werking van het immuunsysteem, als gevolg van een verstoorde biologische klok, kan ervoor zorgen dat behandelingen minder goed werken9.
Welke slaapstoornissen zijn er
Een aantal slaapstoornissen is in verband gebracht met MS. De meest voorkomende slaapstoornissen in MS patiënten zijn slapeloosheid, verstoringen van de biologische klok, narcolepsie, REM slaap gedragsstoornis, nachtelijke periodieke beenbewegingssyndroom (restless legs), en een door slaap verstoorde ademhaling10,11,12. De oorzaak van deze slaapstoornissen in MS is waarschijnlijk te wijten aan meerdere factoren en hangt samen met de ernst van de ziekte en de mate waarin de ziekte invloed heeft op het dagelijkse leven.
Artsen kunnen niet bepalen of een bepaalde slaapstoornis het gevolg is van de ziekte zelf, of veroorzaakt wordt door een factor die zowel bijdraagt aan het ontstaan van MS als aan de slaapstoornis.
De link met MS
Het verband tussen slaapstoornissen en MS is bidirectioneel: MS kan slaapstoornissen verergeren en vice versa13,14. Het kan dus beide kanten op gaan. Bijkomende bewijzen van studies in een diermodel voor MS, vaak afgekort tot EAE, versterken het vermoeden van een bidirectionele link tussen slaapstoornissen en MS. EAE-muizen vertoonden namelijk gewijzigde slaappatronen en een fragmentering (herhaaldelijke onderbreking) van hun slaap. Deze fragmentering leidt vervolgens tot meer ziektesymptomen in EAE15,16. Naast veranderingen in slaappatronen, werden er in deze EAE dieren ook veranderingen waargenomen in de expressie van hun genen en in gewijzigde hormonale ritmes.
Behandeling
Er is reeds aangetoond dat het behandelen van slaapstoornissen leidt tot een verbetering van bepaalde symptomen bij mensen met MS, in het bijzonder hun vermoeidheid, cognitieve functie, depressie en pijn12. Momenteel is er geen specifieke medicatie om de slaapstoornissen bij MS patiënten te verlichten. De huisarts kan wel slaapmedicatie voorschrijven die de werking van hun MS-gerelateerde behandeling niet belemmert. Voorts kunnen MS patiënten hun slaapkwaliteit bevorderen door hun slaaphygiëne te verbeteren door bijvoorbeeld minder cafeïne-houdende dranken te drinken en voldoende in beweging te blijven.